Konstytucja PRL (22.07.1952)

Podstawowe założenia:

- zasada ludowładztwa;

- prawo do pracy;

- zasada mandatu imperatywnego (art. 2 ust. 2, art. 87);

- gospodarka planowa (art. 3 pkt. 3);

- zasada państwa prawa (art. 4 ust. 3);

- zasada równouprawnienia kobiet i mężczyzn (art. 66 ust. 1, art. 83);

- zasada niedyskryminacji dzieci urodzonych poza małżeństwem (art. 67 ust. 2);

- zasada równości wobec prawa (art. 69 ust. 1);

- interwencjonizm państwowy (art. 8, art. 9 ust.2, art. 10);

- poparcie dla spółdzielczości (art.11);

- uznanie prywatnej własności środków produkcji (art. 12);

- społeczna własność podstawowych środków produkcji (art. 58 ust. 2);

- wyraźne podkreślenie idei marksizmu ("od każdego według jego zdolności, każdemu według jego pracy");

- zasada rozdziału państwa od kościoła (art.70 ust.2);

- unikameralizm: Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej;

- kolektywna głowa państwa (prezydencja kolegialna): Rada Państwa;

- Radę Państwa wybierał Sejm- ze swojego grona na pierwszym posiedzeniu;

- w skład Rady Państwa wchodzili: Przewodniczący Rady Państwa, czterej zastępcy Przewodniczącego, Sekretarz Rady Państwa oraz dziewięciu członków;

- hegemonia legislatywy nad egzekutywą;

- Sejm powoływał i odwoływał Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Radę Ministrów);

- Sejm pełnił funkcję kontrolną wobec organów egzekutywy;

- organami administracji rządowej terenowej były rady narodowe wybierane na okres lat trzech;

- brak dualizmu władzy w terenie;

- Rada Państwa wybierała Sąd Najwyższy na okres lat pięciu (art. 51 ust. 3);

- Rada Państwa wybierała i odwoływała Prokuratora Generalnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (art. 55 ust. 1);

- czteroprzymiotnikowe wybory do Sejmu i rad narodowych (powszechne, równe, bezpośrednie, tajne);

- czynne prawo wyborcze: od 18 roku życia;

- bierne prawo wyborcze do Sejmu: od 21 roku życia;

- bierne prawo wyborcze do rad narodowych: od 18 roku życia;

- inicjatywa ustawodawcza przysługiwała Radzie Państwa, Rządowi i posłom (art. 20 ust. 1).

10.02.1976 - poprawki do Konstytucji:


- zmieniono treść art. 1 ust. 1 z "Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem demokracji ludowej" na "Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem socjalistycznym";
- dodano art. 2a, w którym była mowa o przewodniej sile politycznej społeczeństwa w postaci PZPR i o współdziałaniu PZPR, ZSL i SD;
- dodano art. 2b, w którym zaakcentowano fakt, iż "podstawowym celem działalności państwa jest wszechstronny rozwój społeczeństwa socjalistycznego";
- dodano art. 3a, w którym podkreślono przyjaźń i współpracę z ZSRR i innymi państwami socjalistycznymi;
- nadano nową treść art. 7 ust. 1: "Podstawę ustroju społeczno-gospodarczego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stanowi socjalistyczny system gospodarczy, oparty na uspołecznionych środkach produkcji i socjalistycznych stosunkach produkcji";
- dodano art. 8 ust. 1, w którym była mowa o zapewnieniu ochrony i racjonalnym kształtowaniu środowiska naturalnego;
- dodano art. 8a mówiący o tym, iż "załogi przedsiębiorstw uczestniczą w zarządzaniu przedsiębiorstwami";
- zmieniono treść art. 10, anulowano zapis o ochronie przed wyzyskiem kapitalistycznym, zastąpiono go zapisem o stworzeniu warunków sprzyjających socjalistycznym przeobrażeniom wsi oraz zapisem o dbaniu o właściwe użytkowanie ziemi;
- do art. 14 ust. 2 dodano zapis o powszechnym szacunku dla weteranów pracy;
- do art. 15 ust. 3 dodano zapis o podejmowaniu przez Sejm uchwał określających podstawowe kierunki działalności państwa;
- w art. 25 nadano nową kompetencję Radzie Państwa: czuwanie nad zgodnością prawa z Konstytucją;
- w art. 32 pkt. 11 rozszerzono kompetencje kierownicze Rady Ministrów o terenowe organy administracji (wcześniej kierowała tylko pracą prezydiów rad narodowych);
- w art. 34 rady narodowe zostały dodatkowo określone mianem samorządu społecznego, ponadto kadencję rad narodowych miała określać ustawa (wcześniej funkcjonował w Konstytucji przepis, iż rady narodowe są wybierane na okres lat trzech);
- do art. 46 dodano ust. 2 (w związku z tym dotychczasowy ust. 2 oznaczono jako ust. 3) ustanawiający kolegia do spraw wykroczeń;
- zmieniono treść art. 50, zgodnie z którą sędziowie mieli być powoływani i odwoływani przez Radę Państwa, wcześniej regulowała to ustawa;
- do art. 58 ust. 2 dodano, iż prawo do pracy zapewniają także: socjalistyczny system gospodarczy, stałe wdrażanie postępu naukowo-technicznego w gospodarce narodowej, system kształcenia i podnoszenia kwalifikacji zawodowych;
- dodano art. 60a mówiący o prawie do korzystania z wartości środowiska naturalnego i obowiązku jego ochrony;
- w art. 61 ust. 2 zapewniono bezpłatne szkolnictwo bez określania szczebli (wcześniej w Konstytucji była zapewniona jedynie bezpłatna edukacja w szkołach podstawowych);
- dodano art. 72a podkreślający rolę związków zawodowych w państwie;
- w art. 73 do skarg i zażaleń dodano odwołania;
- do art. 89 dodano zapis o tym, że hymnem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest "Mazurek Dąbrowskiego".