Kanon demokratyczny

1. Uznaje się, że lud jest podmiotem suwerenności, on stanowi prawo i w jego imieniu stanowi się prawo;
2. Pluralizm polityczny, prawo wyrażania poglądów, realizacji pomysłów;
3. Legalizm - władza musi być sprawowana i wybierana zgodnie z prawem;
4. Władza musi być podzielona;
5. Niezbędne jest społeczeństwo obywatelskie - samorząd terytorialny, organizacje, stowarzyszenia, związki zawodowe;
6. Procedury powoływania elit politycznych, które są: zgodne z prawem, pokojowe, cykliczne;
7. Rządy większości przy poszanowaniu praw mniejszości;
8. Suweren wybiera przedstawicieli (wybory).

Formy demokracji:

• bezpośrednia - referendum, inicjatywa ludowa, weto ludowe, recall;
• pośrednia (przedstawicielska).

Podział demokracji wg stopnia konsolidacji:

1. Demokracja skonsolidowana (zintegrowana, dojrzała, ustabilizowana) - procedury demokratyczne są powszechnie stosowane i realizowane od dłuższego czasu. Sprawdziły się, utrwaliły i nie ma niebezpieczeństwa pojawienia się mechanizmów niedemokratycznych. Występuje zgoda elit na stosowanie demokratycznych reguł gry, alternacja władzy jest czymś normalnym. Ma miejsce konkurencja wyborcza i szeroka partycypacja wyborców. Standardem są cykliczne, rywalizacyjne wybory oraz powszechny i równy do nich dostęp. Dużą rolę odgrywa samorząd terytorialny. Środki masowego przekazu są wolne, niezależne od ośrodków decyzyjnych. Sytuacje kryzysowe przezwyciężane są bez konieczności uciekania się do rozwiązań niedemokratycznych, nie dochodzi do wewnętrznych konfliktów militarnych. Żadne instytucje niepochodzące z wyborów nie uzyskują wpływu na życie publiczne. Przedstawiciele władzy za swoją działalność ponoszą odpowiedzialność polityczną i prawną.
2. Demokracja nieskonsolidowana (niedojrzała, niepełna) - podstawowe wymogi demokracji są spełniane, jednak  zasady i procedury demokratyczne nie stały się jeszcze trwałą wartością. Standardy właściwe demokracji nie uzyskały jeszcze monopolu wśród norm regulujących życie publiczne. Istnieje bardzo wysoki stopień skonfliktowania elit, elity nie zawsze stosują demokratyczne reguły gry. Występuje w nich także tendencja do koncentracji władzy w rękach jednostki, zwykle prezydenta, mnożą się akty korupcji politycznej. Partie polityczne nie znają kompromisu, przetargów, wzajemności czy konieczności samoograniczenia, realizują jedynie wizje popierane przez większość.
3. Szara strefa - praktyka polityczna odbiega w znacznym stopniu od kanonu demokratycznego; państwo znajduje się między demokracją a autorytaryzmem. Występuje niski poziom kultury politycznej. Wśród istotnych cech szarej strefy należy wymienić: pozbawienie wyborów do parlamentu realnego znaczenia politycznego, blokadę procesu tworzenia się opozycji, uchybienia w ochronie praw człowieka.

Czynniki społeczne, które stabilizują demokrację:

• ustabilizowana gospodarka, rozwój gospodarczy, niski poziom bezrobocia;
• wysoki poziom wykształcenia ludzi;
• demokratyczna kultura polityczna, tzn. tolerancja, zdolność do kompromisu, współpracy;
• zgodna klasy politycznej na przestrzeganie demokratycznych reguł gry;
• istnienie społeczeństwa obywatelskiego;
• brak zagrożeń zewnętrznych;
• władze cywilne kontrolują resorty siłowe (flagowe) - policję i wojsko.

Czynniki społeczne, które destabilizują demokrację:

• kryzys ekonomiczny;
• kryzys parlamentaryzmu (np. II RP);
• ostre konflikty, w których używa się przemocy.