Pojęcie prawa i jego zakres

Prawo - zbiór norm ogólnych pochodzących od organów państwa, na straży których stoi przymus państwowy. 

Prawo podmiotowe i przedmiotowe:

Prawo w ujęciu podmiotowym - ogół uprawnień, które są przypisane jednostce. Służą ochronie jej interesów i dają swobodę działania.

Prawo w ujęciu przedmiotowym - ogół aktów normatywnych obowiązujących w danym państwie; zbiór uporządkowanych zasad zachowania uznanych przez państwo.

Prawo wewnętrzne i międzynarodowe publiczne:

Prawo wewnętrzne - reguluje stosunki na terytorium danego państwa. Podmiotami prawa wewnętrznego są osoby fizyczne i prawne oraz różnego rodzaju instytucje. Organy państwowe wydają decyzje jednostronne: ustawy, precedensy sądowe.
Prawo międzynarodowe publiczne - reguluje stosunki między państwami. Podmiotami prawa międzynarodowego publicznego są państwa. Powstaje poprzez umowy międzynarodowe. W razie konfliktu norm prawa wewnętrznego i międzynarodowego publicznego, prawo międzynarodowe publiczne będzie miało przewagę.

Funkcje prawa:
1) kontrolna - kontrola (regulacja zachowań):
- system represyjny - działanie poprzez przymus, system nakazów i zakazów; ustawodawca reguluje te zachowania, które zapewniają byt;
- system gratyfikacyjny - państwo oczekuje określonych zachowań dając nam coś w zamian, np. dokłada się do inwestycji, realizuje programy społeczne.
2) regulacyjna - regulacje (rozstrzyganie konfliktów):
- metoda kontraktowa (umowna) - dwie strony konfliktu same rozstrzygają spór; strony zachowują pełną autonomię, nie ma bodźców zewnętrznych. Ponadto same wybierają sposób (procedurę) rozwiązania sporu. Musi być porozumienie stron;
- metoda mediacyjno-koncyliacyjna - występuje mediator (koncyliator), strony zachowują autonomię w zakresie wyboru mediatora (sprawa rozwodowa, strajk);

- metoda arbitrażowa - decyzję o tym, jak ma być rozwiązany konflikt, podejmuje arbiter. Decyzja arbitra ma charakter władczy, jest dla stron wiążąca, może być przymusowo wyegzekwowana;
- metoda adiudykacyjna (rozstrzygająca) - postępowanie toczy się wg z góry ustalonych procedur i zasad, strony nie mają wpływu na wybór osoby adiudykatora, mogą jedynie zdecydować o tym, czy faktycznie chcą konflikt rozstrzygnąć przed sądem.
3) alokacyjna (dystrybutywna, rozdzielcza) - rozdział dóbr i ciężarów - państwo decyduje o naszych prawach i obowiązkach. Nasze prawa to dobra, które od państwa otrzymujemy, natomiast ciężary nad nami ciążą. Państwo decyduje i ustala zasady przyznawania nam praw i obowiązków.

Praworządność - pewien stan faktyczny, w którym podstawowe relacje między państwem a obywatelami są uregulowane przez prawo i w którym państwo i organy działające w jego imieniu przestrzegają danego prawa; ścisłe przestrzeganie prawa przez obywateli i organy państwa.
Świadomość prawna - stan faktyczny, który dotyczy poziomu znajomości prawa przez obywateli oraz poziomu akceptacji prawnej.

Stosunek prawny - stosunek społeczny regulowany przez normy prawne. Jego uczestnicy występują jako podmioty praw i obowiązków, których realizacja zagwarantowana jest przymusem państwowym.
Rodzaje stosunków prawnych:
- cywilno-prawne - równorzędność stron;
- administracyjno-prawne - podporządkowanie jednej strony.
Elementy stosunku prawnego:
1) podmiot obowiązku
2) podmiot prawa
3) przedmiot stosunku prawnego
4) prawo podmiotowe
5) obowiązek prawny

Stosunek administracyjno-prawny:

Postępowanie administracyjne jest oparte na idei procesu inkwizycyjnego. W procesie inkwizycyjnym występują dwa podmioty: organ administracji i strona, a nie trzy, jak w postępowaniu opartym na zasadzie kontradyktoryjności. Ponadto proces inkwizycyjny obejmuje wiele czynności dokonywanych niepublicznie i pisemnie, istotne znaczenie ma szybkość reakcji organu administracji. Organ prowadzący postępowanie często sam decyduje z urzędu o wszczęciu postępowania i jego zakresie. Sam również zbiera materiał dowodowy i sam rozstrzyga sprawę. Tak więc w procesie typu inkwizycyjnego organ prowadzący jest aktywny, skupia w sobie wiele funkcji, jest jednocześnie sędzią, prokuratorem i obrońcą.

Norma prawna - najmniejsza część składowa prawa; nakaz, jak określone osoby w określonych okolicznościach mają się zachować; reguła postępowania wynikająca z przepisów, wydana lub usankcjonowana przez państwo i zagwarantowana przymusem państwowym.
Norma prawna składa się z trzech części:
1) hipoteza - określa adresatów oraz okoliczności, w których zachodzi konieczność działania określonego w dyspozycji;
2) dyspozycja - najważniejsza część normy prawnej; stanowi nakaz określonego działania, zaniechania działania lub tolerowania jakiegoś zjawiska; opisuje prawidłowe zachowanie się adresata;
3) sankcja - określa skutki prawne, które występują, gdy adresat wskazany w hipotezie nie zachowa się tak, jak mówi dyspozycja; mówi nam o tym, co grozi w przypadku niewykonania dyspozycji.

Przepis prawny - opisuje normę prawną; jest to jednostka techniczna aktu prawnego.
System prawny - normy prawa obowiązujące na terytorium danego państwa. 
System prawa kieruje się wieloma zasadami. Trzy z nich mają znaczenie fundamentalne:
- zasada niesprzeczności - obowiązujące normy prawne nie mogą pozostawać ze sobą w sprzeczności;
- zasada zupełności - wszystkie dziedziny, które powinny być uregulowane prawem, muszą być prawem uregulowane; w prawie nie może być luk;
- zasada hierarchiczności - niższe normy prawne ustępują miejsca wyższym.

Źródło prawa - organ, który to prawo tworzy.
W zależności od sposobu powstawania prawo można podzielić na:
- stanowione
- zwyczajowe (z natury konserwatywne)
- precedensowe (tworzone na podstawie konkretnej decyzji sądowej)
- powstające na podstawie zawieranych umów
- wynikające z nauki prawa (doktryny)

Państwo prawa - to państwo konstytucyjne, praworządne, w którym stosunki między organami państwowymi oraz między organami państwowymi a obywatelami i ich organizacjami są określone przez stabilne normy prawne. W państwie prawnym najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawnych zajmuje ustawa, która obok konstytucji jest najważniejszym aktem prawnym regulującym na zasadzie wyłączności sprawy podstawowe dla państwa i społeczeństwa. Granicą działania państwa prawnego są prawa człowieka. W państwie prawnym obowiązuje zasada zaufania obywatela do prawa. Prawo stoi ponad władzą i nie jest traktowane instrumentalnie. W demokratycznym państwie prawa w procesie decyzyjnym jest stosowana zasada większości przy równoczesnym stałym gwarantowaniu praw mniejszości.